Unię Europejską tworzy obecnie dwadzieścia siedem państw, które zachowują swoją suwerenność i są pełnoprawnymi podmiotami prawa międzynarodowego. Państwa te, decydując się na członkostwo we Wspólnotach Europejskich, dobrowolnie przekazały część swoich kompetencji ponadnarodowym organom wspólnotowym mając możliwość czynnie tworzyć spójną europejską politykę państw członkowskich.
Architektura Unii Europejskiej jest konstrukcją bardzo złożoną, co wynika
z wielowymiarowości występujących tam instytucji, jak i ich wielofunkcyjności. Europejskie procesy integracyjne, zachodzące w ramach europejskiej przestrzeni politycznej, mają legitymację demokratyczną, ponieważ są powiązane z interesami obywateli państw członkowskich. To właśnie członkowie Wspólnoty uwiarygodniają decyzję zarówno przez powszechne wybory krajowe, jak i do Parlamentu Europejskiego.
Podstawę systemu politycznego UE tworzą poszczególne instytucję Wspólnot takie jak Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości oraz Trybunał Obrachunkowy co świadczy, iż Unia Europejska jest nad wyraz sformalizowanym układem procedur i skomplikowanym systemem zasad uruchamianych np. w procesie podejmowania decyzji. Organy Unii Europejskiej charakteryzują się unikatowymi i nietypowymi cechami. Należą do nich przede wszystkim: możliwość ingerowania w sprawy tradycyjne zastrzeżone do wyłącznej kompetencji państw członkowskich oraz uprawnienia do stanowienia norm prawnych bezpośrednio i automatycznie wiążących nie tylko organy konstytucyjne państw członkowskich, lecz także obywateli tych państw oraz podmioty gospodarcze działające na ich terenie.
Szczególną demokratyczną rolę w polityce wspólnotowej odgrywa Parlament Europejski, który od 1979 roku jest wybierany w drodze bezpośrednich wyborów przez poszczególne narody państw członkowskich Unii Europejskiej. Tym samym Parlament Europejski, reprezentujący narody poszczególnych państw stał się jedyną instytucją
w procesie integracji europejskiej mającą legitymację demokratyczną.
Bezpośrednią inspiracją dla utworzenia dzisiejszego Parlamentu Europejskiego było Zgromadzenie Konsultacyjne Rady Europy, powołane w 1949r. jako pierwsze europejskie zgromadzenie parlamentarne składające się z delegatów mianowanych lub wybranych przez parlamenty krajowe spośród swoich członków. Zgromadzenie do dziś ma charakter czysto doradczy polegający na rozważaniu i przyjmowaniu rekomendacji na temat spraw należących do zakresu działania Rady Europy.
Parlament Europejski powstał na mocy Traktatu o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali, nosił wtedy nazwę Wspólnego Zgromadzenia. W jego skład wchodziło 68 deputowanych, którzy byli delegowani przez parlamenty krajowe państw członkowskich.25 marca 1957 roku, wraz z podpisaniem traktatów rzymskich, przyjęto konwencję, na mocy której, m.in. ustanowiono jedno Zgromadzenie Parlamentarne dla trzech wspólnot europejskich.
Powstałe wówczas Zgromadzenie Wspólnot Europejskich posiadało skromne kompetencje konsultacyjno –kontrolne, jednakże charakteryzowało się systematycznym dążeniem do ich zwiększania drogą zwyczajową. Aspiracje Parlamentu Europejskiego dobrze ilustruje historia jego nazwy. Po przyjęciu traktatów rzymskich i Konwencji w sprawie niektórych instytucji wspólnych, Zgromadzenie Wspólnot już w 1958 roku przyjęło nazwę Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego, a cztery lata później, tj. 30 marca 1962 roku, ogłosiło się Parlamentem Europejskim. Nowa nazwa sugerowała podobieństwo roli tego organu do parlamentu krajowego bez dokonania się żadnej zmiany w zakresie kompetencji tejże instytucji. W rezultacie obecna nazwa Parlamentu utrwaliła się na drodze zwyczajowej, a do prawa pierwotnego została wprowadzona dopiero przez Jednolity Akt Europejski przyjęty w lutym 1986 roku, czyli ponad 20 lat później.
Jednolity Akt Europejski przyznał Parlamentowi Europejskiemu także pierwsze uprawnienia w procesie ustawodawczym wykraczające poza konsultacje. Dzięki wprowadzeniu procedury współpracy Parlament zyskał możliwość uczestniczenia w dialogu między Komisją a Radą Ministrów. Według procedury propozycja Rady podjęta po konsultacji z Parlamentem przestawała być ostateczna, lecz wracała do Parlamentu na drugie czytanie, podczas którego Parlament mógł ją zaaprobować, odrzucić lub wnieść do niej poprawki, przy czym mogły być one następnie odrzucone przez Radę w głosowaniu jednomyślnym.
Kolejnym krokiem w zwiększeniu uprawnień Parlamentu Europejskiego był Traktat o Unii Europejskiej z 7 lutego 1992r. Szerzej znany obecnie jako Traktat z Maastricht, który zwiększył liczbę dziedzin podlegających procedurze współpracy oraz wprowadził procedurę współdecydowania, dzięki czemu pozycja Parlamentu jeszcze bardziej wzrosła uzyskując prawo do ostatecznego odrzucenia projektu w drugim czytaniu. Wejście w życie traktatu zmieniło również nazwę Rady Ministrów na Radę Unii Europejskiej oraz nazwę Traktatu o utworzeniu EWG na Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. Następnym krokiem zmierzającym do zwiększenia kompetencji Parlamentu było rozszerzenie procedury współdecydowania na ponad 20 nowych dziedzin i przyznanie Parlamentowi prawa do akceptowania kandydata na przewodniczącego Komisji Europejskiej w ramach Traktatu Amsterdamskiego z 2 października 1997 roku. Obecnie, poza prawem udziału w procedurach decyzyjnych, najbardziej istotnymi kompetencjami Parlamentu Europejskiego są uprawnienia budżetowe oraz kontrolne wobec Komisji, aprobowanie jej składu, uchwalanie wotum nieufności wobec Komisji Europejskiej i możliwość doprowadzenia do podania się jej do dymisji oraz prawo wzywania Komisji do przedkładania propozycji legislacyjnych. Należy pamiętać, że integracja europejska jest dziełem rządów państw członkowskich i to one, a nie Parlament Europejski jako reprezentant ludu Europy, mają moc podejmowania decyzji. Parlament Europejski jedynie w tym procesie uczestniczy.
Reasumując Parlament Europejski jest instytucją, w której reprezentowani są obywatele Państw Członkowskich. W większości dziedzin Parlament ma rolę współustawodawcy, stanowi obok Rady władzę budżetową i sprawuje funkcję politycznej kontroli Komisji.
Siedzibą Parlamentu Europejskiego jest Strasburg. Jego sesje odbywają się co miesiąc za wyjątkiem miesiąca sierpień i trwają zazwyczaj przez tydzień. Ponadto organizowane są posiedzenia nadzwyczajne, poświęcone wybranym tematom. Parlament może się też zbierać w razie potrzeby na sesje nadzwyczajne. Dodatkowe sesje plenarne odbywają się w Brukseli, gdzie spotykają się również komitety parlamentarne (zwane również Komisjami parlamentarnymi). Sekretariat Generalny Parlamentu Europejskiego ma swoją siedzibę w Luksemburgu. Organami Parlamentu Europejskiego są: przewodniczący oraz Konferencja Przewodniczących, a także konferencja Przewodniczących Komisji i Konferencja Przewodniczących Delegacji. Przewodniczący kieruje całością prac parlamentu i jego organów, przewodniczy obradom plenarnym oraz spotkaniom Prezydium i Konferencji Przewodniczących, reprezentuje Parlament na forum innych instytucji wspólnotowych i jest jego przedstawicielem w stosunkach zagranicznych. Przewodniczący wybierany jest na okres dwa i pół roku. Kadencja Parlamentu Europejskiego trwa pięć laty i nie może zostać skrócona.
